Handhaving PAS-melders voorlopig van de baan

Dat is de belangrijkste conclusie van drie uitspraken van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State van vandaag. In drie zaken had de coöperatie Mobilisation for the Environment (MOB) de colleges van gedeputeerde staten van Utrecht en Overijssel gevraagd om handhavend op te treden tegen PAS-melders. Het gaat om een biocentrale in Balkbrug, een melkveehouderij in Kampen en een vleesverwerker in IJsselstein.

Vijf redenen

Zonder natuurvergunning zijn de activiteiten van PAS-melders in strijd met de wet. Het is dan aan de overheid om daartegen op te treden. Alleen in geval van bijzondere omstandigheden hoeft de overheid niet te handhaven. De Afdeling bestuursrechtspraak geeft in de uitspraken van vandaag vijf redenen waarom sprake kan zijn van bijzondere omstandigheden. ‘Dit samenstel van redenen kan voor de colleges van gedeputeerde staten tot medio 2025 aanleiding zijn om in een concreet geval niet te handhaven als dat voor een PAS-melder onevenredig uitpakt.’ Die bijzondere omstandigheden zien onder meer op de rechtszekerheid die PAS-melders aan het PAS mochten ontlenen, de uitlatingen van de overheid na de stikstofuitspraak van mei 2019 dat PAS-melders zouden worden gelegaliseerd en het legalisatieprogramma dat ervan uitgaat dat medio 2025 alle PAS-melders een natuurvergunning kunnen aanvragen.

Nadere beoordeling

Of provincies daadwerkelijk kunnen afzien van handhaving vergt nog wel een nadere beoordeling, zo meldt de Raad van State. ‘De colleges van gedeputeerde staten moeten nagaan of er een redelijk evenwicht is tussen aan de ene kant het bedrijfsbelang van de PAS-melders dat er niet wordt gehandhaafd en aan de andere kant het natuurbelang dat juist wel gediend is met het nemen van maatregelen.’ De colleges zullen daarvoor per geval moeten bekijken wat tot medio 2025 de gevolgen zijn voor de natuur, als niet handhaven. 'Bij die belangenafweging kunnen provincies ook natuurmaatregelen treffen, zoals bijvoorbeeld het Overijsselse bemestingsverbod. Als zij daarvoor kiezen zullen die maatregelen ook moeten doorlopen tot medio 2025.’

Besluit provincies

In alle drie de zaken hadden de colleges van gedeputeerde staten van Utrecht en Overijssel besloten om niet te handhaven. Die besluiten zijn naar het oordeel van de Afdeling bestuursrechtspraak echter onvoldoende gemotiveerd. Zij zullen nu nieuwe besluiten moeten nemen, waarbij ze zich moeten houden aan de uitspraken van vandaag. Voor deze en ook andere handhavingszaken tegen PAS-melders zijn deze uitspraken relevant, omdat de Afdeling bestuursrechtspraak uiteengezet heeft dat er ruimte is om tijdelijk af te zien van handhaving, én onder welke omstandigheden.