Column: Een ode aan de KPI

Daarin is Nieuwe verdienmodellen een populaire term en als dit makkelijk te realiseren was, had dat hele Landbouwakkoord niet nodig geweest. Ik mocht zelfs afstuderen op een onderzoek naar verdienmodellen van Nederlandse boeren, waarbij ik keek naar de diverse onderdelen die samen het boereninkomen maken en hoe je daarin kunt sturen. Hogere hectarepremie, plusje op de melkprijs of, mijn persoonlijke favoriet, scoren op een KPI. Ik denk dat de KPI-systematiek op dit moment het meest kansrijke instrument om in het Landbouwakkoord op te nemen.

Brede set

KPI staat voor Kritische Prestatie Indicator en met zo’n KPI kan ik de inzet op het gebied van duurzaamheid (of andere dingen) meetbaar en inzichtelijk maken. Bijvoorbeeld met een KPI op je broeikasgasemissies per liter melk die ik aflever of een KPI met het percentage percelen dat met agrarisch natuurbeheer meedoet. Ideaal gezien wil je een brede set aan verschillende KPI’s hebben, zodat er voor iedere boer iets bij zit dat past bij hem/haar en het bedrijf.

Het mooie aan een brede set KPI’s is dat ze vaak interactie hebben op elkaar. Een bekend voorbeeld is een lage score op de broeikasgasuitstoot per liter melk bij bedrijven die hard melken. Een extensiever bedrijf zou dit misschien niet kunnen halen, maar wel een hogere score halen op het aandeel landschapselementen of % eiwit van eigen land. Zo zou ieder bedrijf, met de ambitie om telkens beter te scoren, op eigen talenten kunnen uitblinken.

Zakcentje

Een score op een KPI is natuurlijk leuk, maar daar voor beloond worden is waar het om draait. KPI’s bieden gelegenheid voor private (veevoerbedrijven, verwerkende partijen, supermarkten, banken) en publieke partijen (waterschap, provincie) om te belonen op dat, wat men belangrijk vindt. Bedrijven willen (en moeten van hun retailer) beter scoren op klimaat. Dan zal de klimaat KPI een hogere beloning moeten krijgen vanuit die bedrijven. Voor een waterschap zal het belonen op N-bodemoverschot veel interessanter zijn. Uiteindelijk moeten deze partijen samen een knap zakcentje bieden voor de scores die boeren halen. Als de beloningen vanaf het begin bekend zijn, zal de motivatie om hoger te scoren ook toenemen, is mijn ervaring.

Waarom werkt een KPI-systeem volgens mij wel? Met KPI’s kan je als ondernemer zelf uitzoeken wat bij jou past aan duurzame ontwikkeling. Daarnaast biedt het KPI-systeem een eerste stap richting doelsturing in de landbouw, waarbij vakmanschap van de boer centraal staat. Hopelijk kunnen we op den duur dan afscheid nemen van de generieke maatregelenbrij zoals we die nu kennen. Van de overheid vraagt dat wel meer vertrouwen in agrarisch ondernemers, sommige dingen kun je niet controleren.

Biodiversiteit

Hoewel ik erg positief ben over de KPI-systematiek, moet ik wel opmerken dat je met een score op een KPI niet altijd doet wat de KPI teweeg zou moeten brengen. Bijvoorbeeld bij biodiversiteit, heb je geen KPI op hogere biodiversiteit. Welk KPI’s om de omgeving beter in te richten, zodat biodiversiteit kan toenemen.

Ondanks dat voor sommige elementen niet 1 op 1 te zeggen is dat een betere score op een KPI leidt tot een specifiek resultaat, pleit ik er simpelweg voor om gewoon te beginnen. Dit is in mijn ogen een instrument dat sowieso de goede kant op stuurt, terwijl eindstation nog niet tot de punt komma is uitgedacht. Christianne van der Wal noemt dat met een moeilijk woord een iteratief proces. Oftewel: gewoon beginnen en gaandeweg verbeteringen toepassen. Waar wachten we nog op?

Amber Laan

Amber Laan schrijft maandelijks een column voor de website van Agraaf. Ze maakt sinds eind 2020 deel uit van een maatschap met haar ouders Bianka en Robert en haar jongere zus Emma. Gezamenlijk runnen zij een melkveebedrijf met 80 koeien op 65 hectare grond in Polder Zeevang, een aangewezen Natura 2000-gebied Zeevang in Laag-Holland (NH). Gezien deze hoeveelheid grond zijn Amber en haar familie druk bezig om de extensivering van hun bedrijf nog meer vorm kunnen geven, gekoppeld aan een gezond verdienmodel.

Onlangs behaalde ze haar master Bestuur en Beleid, gericht op de landbouwsector, aan de Universiteit Utrecht. Haar bachelor agrarische economie en beleid had ze daarvoor in Wageningen gedaan. Ze is ook voorzitter bij het Hollands Agrarisch Jongeren Kontakt en adviseur duurzame landbouw bij Schuttelaar & Partners. Amber Laan is te volgen op Twitter: @Amberlaan7.