Opinie: RIVM en de Gezondheidsraad trappen in valkuilen epidemiologisch onderzoek

De rest van het artikel in De Volkskrant, dat vooral gaat over de incompetentie van minister Wiersma, zal ik u besparen. Want dit artikel gaat over het advies van de gezondheidsraad waarin staat dat er maatregelen moeten worden genomen om de gezondheidsrisico’s voor omwonenden van geitenhouderijen te beperken. Een advies dat is gebaseerd op epidemiologisch onderzoek.

Epidemiologische onderzoeken zijn wetenschappelijke studies naar het voorkomen, de verspreiding, de oorzaken (risicofactoren) en de gevolgen van ziekten en andere gezondheidsproblemen binnen specifieke menselijke populaties. En zijn onbetrouwbaar.

Hoe onbetrouwbaar staat in een interview van De Volkskrant met epidemioloog John Ioannidis, die met zijn essay “Why Most Published Research Findings Are False” een bom tot ontploffing bracht in de wetenschap. In dit interview staat:

“De meeste onderzoeksgebieden hanteren een statistische drempel van 70 procent waarschijnlijkheid voordat ze publiceren. Terwijl ze bij een hoop epidemiologisch onderzoek 1 procent al goed vinden. In mijn vroege werk vond ik al dat van de meest invloedrijke epidemiologische studies vijf op de zes niet te repliceren waren. En dat waren de meest geciteerde, meest zichtbare epidemiologische studies. Stan Young, medisch-statisticus aan het National Institute of Statistical Sciences, heeft een paar jaar geleden gekeken naar 52 grote epidemiologische claims, die daarna waren gecontroleerd in gerandomiseerde onderzoeken. Geen enkele daarvan was gerepliceerd. Dus dat was nul procent”.

Volgens epidemioloog John Ioannidis is er dus hooguit 1 procent kans dat het resultaat van een epidemiologisch onderzoek klopt.

Dit betekent niet dat advies van de Gezondheidsraad niet klopt. Want het essay “Why Most Published Research Findings Are False” is op 30 augustus 2005 gepubliceerd. Het RIVM en de Gezondheidsraad hadden dus zo’n 20 jaar de tijd om iets te doen met de kritiek van John Ioannidis op epidemiologisch onderzoek.

Uit de rapporten van RIVM en het advies van de Gezondheidsraad blijkt echter dat zowel de Gezondheidsraad als het RIVM niets hebben gedaan met de kritiek van John Ioannidis. Sterker nog: uit de rapporten en het advies blijkt dat het RIVM en de Gezondheidsraad zo’n beetje alles fout hebben gedaan wat er volgens John Ioannidis fout kan worden gedaan tijdens epidemiologisch onderzoek.

De eerste (en waarschijnlijk grootste) fout werd gemaakt tijdens het eerste onderzoek van RIVM naar het voorkomen van ziektes in de buurt van geitenhouderijen (RIVM, 2016). In dit onderzoek werden elf ziektes onderzocht in de buurt van veehouderijen. Het onderzoek betrof dus niet een systematische toetsing van een hypothese (bijvoorbeeld: geiten veroorzaken longontsteking doordat ze een bepaalde bacterie verspreiden), maar een random onderzoek naar ziektes in de buurt van veehouderijen.

Bij random epidemiologische onderzoeken is de kans op “een spontane ontdekking in de data” heel groot. Dat was ook het geval bij dit onderzoek. Want hoewel in het RIVM-rapport staat: “Op basis van de huisartsengegevens van 2010-2013 en woonafstand tot het dichtstbijzijnde geitenbedrijf wordt geen relatie gevonden tussen het wonen in de buurt van geitenbedrijven en longontsteking”, heeft het RIVM blijkbaar toch data gevonden waaruit zou blijken dat er wel een relatie is. Want even verderop in het rapport staat “Er is geen goede verklaring voor de gevonden relatie tussen longontstekingen en geitenbedrijven, daarom vinden er nog nadere analyses plaats”.

De uitkomst van deze ‘nadere analyses’ zijn inmiddels bekend: volgens de Gezondheidsraad is er 73 procent meer kans op longontsteking voor mensen die binnen vijfhonderd meter van een geitenboerderij wonen. Pas als mensen op meer dan 2 km van een geitenhouderij wonen, hebben ze volgens de Gezondheidsraad geen verhoogde kans op longontsteking door geiten.

De uitkomst van een epidemiologisch onderzoek is volgens John Ioannidis volstrekt onbetrouwbaar als deze ingaat tegen het gezond verstand.

Iemand die rookt heeft zo’n 50 procent meer kans op longontsteking. Volgens de Gezondheidsraad heeft een niet-roker die op minder dan 500 meter van een geitenhouderij woont dus meer kans op longontsteking dan een roker die op meer dan 2 km van een veehouderij woont. Gelukkig woon ik op meer dan 2 km van een geitenhouderij en kan ik dus zonder enig gezond verstand nog een sigaar opsteken..

Lees ook: Plan geitenhouderij voor gezonde leefomgeving en toekomstbestendige sector; Gezondheidsraad adviseert om stalmaatregelen te nemen

Lees ook: Kabinet neemt advies Gezondheidsraad over geitenhouderijen serieus