Boeren stuk positiever over Zuid-Hollandse stikstofaanpak, zorgen over emissieplafonds en zonering rond Nieuwkoopse Plassen

Landbouwkundig ingenieur Irene van der Marel: 'Eerst aan model sleutelen'

Landbouwkundig ingenieur Irene van der Marel hield de meest beeldende inbreng. Met een pot met gras ('de werkelijkheid' en een bol wol met daarin breinaalden ('het model') legde ze uit dat bij stikstof de werkelijkheid en het model twee verschillende dingen zijn.

Van der Marel keek met name naar de rekenkundige onderwerpen uit de vervolgaanpak: de doelsturing en overgangszones. Zuid-Holland wil een stoffenbalans invoeren op basis van berekeningen. Volgens haar is dat niet mogelijk. „Gemodelleerde posten zijn niet borgbaar. Een emissie van 40 kilogram per hectare per jaar is dus niet borgbaar. De wens is de vader van de gedachte."

Ook is ze kritisch op de zonering ronde Nieuwkoopse Plassen. „Ook al veeg je het hele gebied leeg, nog steeds blijft de KDW overschreden worden door achtergronddepositie uit het buitenland. Dit is niet toe te rekenen uit het model. Hoeveel stikstofreductie ook plaatsvindt, dit heeft geen invloed op het model. Je zult moeten sleutelen aan het model om de vergunningverlening op gang te brengen. Reduceren en vergunnen hebben dus geen harde technische relatie in het model."

Ze verwijst ook naar het onderzoeksrapport van Ronald Meesters. „Hij heeft het model verworpen. Je moet daarom bij het beoordelen van de natuur de modellerende posten eruit halen en gewoon daadwerkelijk kijken hoe het ervoor staat met de Habitats net als Henri Prins op de Veluwe heeft gedaan. Op dit moment gebeurt dat niet."

Sander van der Vaart (namens meerdere boerenorganisaties): 'Uitwerking Sane stap vooruit'

Sander van der Vaart, provinciaal LTO Noord-voorzitter van Zuid-Holland, sprak ik namens de agrarische vertegenwoordiging van de regiegroep stikstof Zuid-Holland. „Dit zin zowel intensieve als biologische boeren. We vertegenwoordigen de volle breedte van de agrarische sector."

Hij is een stuk positiever dan de eerste versie van het plan dat er lag. „De uitwerking van Sane 2.0 betekent een belangrijke stap vooruit. Wij waarderen de constructieve samenwerking van de afgelopen maanden. Dit zien we ook terug in Sane 2.0. Het is een realistischer pakket geworden waarbij er ruimte blijft voor participatie."

Van der Vaart spreekt zijn waardering uit dat de provincie per Natura 2000-gebied alle drukfactoren wil vaststellen. „Wij denken graag actief mee aan de overlegtafels om een ambitieus en realistisch maatregelenpakket uit te werken per drukfactor."

Voglens LTO zijn daarbij wel randvoorwaarden belangrijk. Het gaat dan om voldoende oog voor de uitvoerbaarheid van maatregelen, voldoende financiële middelen en het scheiden van ammoniak en stikstofoxiden uit de industrie. „Dit kan ervoor zorgen dat we eerder van het stikstofslot af kunnen, omdat de additionaliteit dan sneller aangetoond kan worden. Daar loopt de vergunningverlening nu op vast. Wij zien natuurherstelmaatregelen per Natura 2000-gebied als basis voor daadwerkelijk herstel en als onderbouwing van de additonaliteit."

De voorzitter s ook kritisch op de ammoniakplafonds voor de melkveehouderij. „Wij adviseren de provincie om emissiereductie centraal te stellen en niet te vertrouwen op de landelijke rekenmodellen zoals Aerius."

Kees Captein (LTO Groene Hart) 'mist concreetheid in Sane'

Kees Captein, voorzitter van LTO Groene Hart, is ook net als zijn medebestuurder van mening dat Sane sinds april een stuk werkbaarder is geworden. Wel vindt hij veel zaken nog niet concreet genoeg. „We krijgen binnen het gebiedsproces vragen van boeren die wel een Lely Sphere willen schaffen, maar nog niet weten wat de uitwerking is op de vergunning. Word ik dan gekort op de vergunde kilogrammen en krijg ik ontwikkelingsruimte of gaat stikstofruimte naar de natuur of bouw/industrie? Dat zet een rem op de uitrol van de gebiedsplannen."

Daarnaast noemt hij Sane 'postzegel denken'. We gaan voorbij aan de mondiale verantwoording in Nederland om voldoende voedsel te produceren. Veel plekken in de wereld zijn niet geschikt voor voedselproductie, terwijl wij hier ondertussen praten over afplaggen van grond en het aanleggen van grote bufferstroken rond de Nieuwkoopse Plassen. daarmee verdwijnt onnodig veel geschikte landbouwgrond uit de sector."

Hij vindt de opgave voor de sector groot. „Een gemiddeld bedrijf zit boven de 60 kilogram ammoniak per hectare per jaar. Een extreem extensief bedrijf moet dan moeite doen om onder de 40 kilogram te komen, zoals de provincie voorstelt. Er moet veel gebeuren om de normering te behalen."

Ines de Ridder (wethouder Nieuwkoop): 'Pleiten voor integrale aanpak bij zonering'

Wethouder Ines de Ridder van Nieuwkoop, die ook sprak namens gemeente Bodegraven-Reeuwijk, vraagt zich af of de voorgestelde stikstofzones rond de Nieuwkoopse Plassen van 250 meter wel proportioneel zijn en vraagt zich af wat de onderbouwing hiervan is.

De Ridder hoopt voral dat bij het instellen van een zonering breder wordt gekeken dan alleen naar stikstof, maar ook naar natuurherstel, het verbeteren van de waterkwaliteit en CO2-reductie na bodemdaling. „Deze vraagstukken worden nu afzonderlijk van elkaar opgepakt. Wij pleiten voor een integrale aanpak die aansluit bij de lopende initiatieven."

Als voorbeeld noemt ze het stikstofmeetnetwerk en het fieldbab Groene Lab. „Zorg dat zo'n zonering deze initiatieven niet doorkruist, maar er juist bij aansluit. We zijn net begonnen met het opstarten van het stikstofmeetnetwerk en net van de kant af. De eerste analyses kome pas na minimaal een jaar meten, dus dan praat je over medio 2026. We weten dat stikstof een drukfactor is, maar weten nog niet in hoe groot de druk is op de natuur."

De wethouder wil vooral ruimte voor maatwerk. „Boeren nemen reducerende maatregelen op het erf en de percelen en dan komt dit opeens op tafel te liggen. Dat is ongewikkeld en onwenselijk. Wat mij betreft moet dit vraagstuk echt op tafel van het gebiedsproces worden gelegd."

Cees van der Wel (Boeren met Perspectief): 'Waarom geen investeringszones?'

Cees van der Wel vraagt zich namens de coöperatie Boeren met Perspectief af een zone van 250 meter rond de NIeuwkoopse Plassen wel nodig is en wat het effect daarvan gaat zijn. Bij de aanwijzing van het Natura 2000-gebied is volgens hem al een bufferzone getrokken door meer dan 500 hectare agrarische bestemde grond in het aanwijzingsbesluit op te nemen. Deze hectares vallen dus al binnen het Natura 2000-gebied. De stikstofdepositie binnen het natuurgebied is groter dan buiten het gebied. Boeren met Perspectief vraagt zich dan ook af waarom er een 'bufferzone rond een bufferzone' gelegd gaat worden.

Hij verwijst naar de notitie van Wageningen Environmental Research (WENR). Die heeft voor de provincie Zuid-Holland onderzocht bij welke Natura 2000-gebieden de kritische depositiewaarden (KDW) worden overschreden en bij welke van deze gebieden een significante bijdrage van de stikstofdepositie afkomstig is uit de eerste kilometer(s).

Uit deze analyse komen de Nieuwkoopse Plassen & De Haeck en het Lingegebied & Diefdijk-Zuid naar voren. Hier zouden de Kritische Depositie Waarden (KDW's) nog zwaar overbelast zijn. Ook zou er veel stisktofdepositie komen uit de eerste 250 meter, berekend, vanaf de rand van het gebied. Dit is inclusief de activiteiten in het Natura 2000-gebied zelf.

Omdat er bij de aanwijzing al een extra bufferstrook is ingevoerd, liggen volgens Van der Wel melkveebedrijven op minimaal 250 meter afstand van stikstofgevoelige hexagonen. Het gevolg van een bufferzone van 250 meter rond de Nieuwkoopse Plassen is dat een flink aantal bedrijven een zware stempel opgedrukt krijgt. Dat heeft gevolgen voor de rendabiliteit en de financierbaarheid. Ook ontbreekt bedrijfsovernameperspectief. Deze vragen leven bij onze leden. Waarom maken we geen investeringszones, waarbij we ondernemers stimuleren tot extra reductie door middel van subsidies en beloningsystemen?"

Bedrijven die in een bufferzone vallen, krijgen te maken met een extra reductieopgave. „Wat stelt Gedeputeerde Staten zich voor? Stel dat de gehele melkveehouderij een reductieopgave van 30 procent krijgt. Moeten boeren binnen zo'n stikstofzone dan 60 procent reduceren? Van de 41 mol is 24 afkomstig van binnenuit het Natura 2000-gebied. Stel dat bedrijven die binnen de stikstofzone liggen, dertig procent extra gaan reduceren. 30 procent van 17 mol is circa 5 mol. De daling van de stikststofdepositie op de stikstofgevoelige natuur is dan minder dan 1 procent. WIj vragen ons af of zo'n stikstofzone wel proportioneel is."

Boeren met Perspectief erkent dat bedrijven binnen 250 meter vanaf stikstofgevoelige natuur een verhoging van de depositie op de natuur kunnen opleveren. Ze staan dan ook niet afwijzend tegenover een bufferzone. Ze vragen zich alleen af of de extra bufferstrook nodig is. „Wij willen in het gebiedsproces aan de slag samen met andere partijen. Iedereen in het gebied realiseert zich dat we extra stappen meoten maken, we willen alleen iet zomaar een extra stikstofzone juridisch vastgelegd hebben, waarbij nu volkomen onduidelijk is wat de effecten zijn. Wij willen het gebiedsproces een kans geven."

Jan Venneman (Agractie): 'Sane gaat vergunningverlening niet lostrekken'

Jan Venneman was duidelijk: Sane gaat de vergunningverlening niet lostrekken, omdat er nog steeds gebruikt wordt gemaakt van Aerius en stikstofdoelen in de wet.

Hij hield een pleidooi voor het instellen van zogenoemde 'siginificantiestroken' van 250 meter. Binnen die stroken is dan een passende beoordeling en vergunning nodig. Buiten die stroken is dan enkel een omgevingsvergunning nodig. Dit moet in Den Haag geregeld worden.

Wat de provincie dan wel kan doen? „Betere natuurdoelanalyses maken, waarbij beter wordt gekeken naar de daadwerkelijke invloed van de drukfactor stikstof op de staat van instandhouding. Maak betere beheerplannen met aandacht voor zowel beheer als natuurherstel en ook oog voor bronmaatregelen."

Willemijn Nagel (Natuurmonumenten): 'Herstelmaatregelen zouden niet meer nodig moeten zijn'

Willemijn Nagel sluit zich namens Natuurmonumenten aan bij Ines de Ridder. Ook zij vindt dat er gekeken moet worden naar een integrale benadering bij de zonering, waarbij er niet alleen aandacht is voor stikstof, maar ook de waterkwaliteit en het leefgebied van bepaalde soorten. Daarbij pleit Natuurmonumenten voor juridische verankering.

„Zorg dat de zonering uiterlijk in 2030 juridisch vastligt, waarbij er duidelijke afspraken over de kaders en afstanden zijn gemaakt." Natuurmonumenten vindt wel dat er perspectief moet zijn voor bewoners die binnen een zonering vallen. „Stimuleer extensieve of natuurinclusieve landbouw. Stimuleer boeren met financiële middelen en flankberend beleid, bijvoorbeeld via het Agrarisch natuur- en landschapsbeheer(Anlb)." Ze noemde Boeren met Perspectief en het fieldlab Groene Hart als mooie voorbeelden. Hoe groot de zone moet zijn, vindt Nagel aan de politiek.

Verder had ze ook goed nieuws. De berekende depositie neemt af in de Voornense Duinen en in de duinen rond Goerree. Tegelijkertijd acht Nagel een forse emissiereductie nog steeds noodzakelijk. „In de duinen doen we nog steeds aan intensief beheer om de habitattypes in de goede staat van instandhouding te brengen. Dat is bovenop het intensieve jaarlijkse beheer, waarbij er periodiek herstelmaatregelen nodig zijn. Dat laatste zou niet meer nodig moeten zijn."

Natuurmonumenten prijst de provincie voor de stikstofaanpak. „Met het huidige maatregelenpakket ligt er een stevige juridische basis, maar zijn er nog geen garanties dat natuurdoelen worden gehaald zolang de koppeling met actuele natuurdoelanalyses en monitoring ontbreekt."