Opinie: Nieuwe politieke partij Vrij Verbond: Een andere aanpak voor het stikstofprobleem

Het Aerius-model is de afgelopen jaren hét instrument geweest waarmee de overheid stikstofdepositie in kaart brengt. Dit model berekent op basis van emissies, windrichtingen, landschapstypes en andere variabelen hoeveel stikstof op een bepaalde plek in Nederland neerslaat. Boeren, bouwers en natuurorganisaties zijn afhankelijk van de uitkomsten van dit model, dat vaak leidt tot strenge vergunningseisen en ingrijpende maatregelen. Kritiek op Aerius is er genoeg: het model zou te abstract zijn, te weinig rekening houden met lokale omstandigheden en soms tot onnauwkeurige conclusies leiden.

De praktijk als uitgangspunt

Vrij Verbond breekt met deze traditie. Volgens de partij is het tijd om het stikstofprobleem daadwerkelijk in de praktijk aan te pakken. Hun kernidee: niet langer rekenen met aannames en modellen, maar stikstof daadwerkelijk meten op locatie. Hiermee wil Vrij Verbond meer recht doen aan de werkelijkheid, lokale verschillen zichtbaar maken en boeren perspectief bieden. “De natuur is geen spreadsheet, maar een levend geheel waarin de praktijk telt,” aldus de partijleider Bart Burggraaf.

Hoe werkt meten in de werkelijkheid?

De partij pleit voor snel, goed en goedkoop meten op locaties waar inzicht moet ontstaan van de werkelijkheid. Zo ontstaat een veel preciezer en eerlijker beeld van de situatie. Hierdoor kunnen maatregelen beter worden afgestemd op de realiteit en krijgen boeren ruimte waar blijkt dat dat kan. Bovendien is de partij ervan overtuigd dat deze aanpak het vertrouwen tussen overheid, landbouw en natuurorganisaties vergroot.

Reacties uit de sector

De landbouwsector en natuurorganisaties volgen de nieuwe aanpak wel, maar vinden het lastig om zich los te maken van modeldenken. Modelsceptici en modelorthodoxen verdelen het land en dat leidt tot polarisatie. Ronald Meester, de hoogleraar statistiek aan de Vrij Universiteit van Amsterdam zegt het zo: 'Een model is eigenlijk een begin van een gesprek.' Vrij Verbond wil het gesprek graag voeren en depolariserend werken. Respect voor iedereen, maar wel realistisch sturen met werkend beleid. Veel boeren herkennen zich in de kritiek op Aerius en zien voordelen in een meer op de werkelijkheid gebaseerde benadering.

Tegelijkertijd klinkt er ook voorzichtigheid: meten is complex en vereist zorgvuldigheid, transparantie en onafhankelijkheid. De slag naar beleid en vergunningverlening zal zorgvuldig moeten worden gemaakt. Ook daar denkt Vrij Verbond realistisch én wetenschappelijk: meet wat waarneembaar is, dus neem de Staat van Instandhouding van de natuur direct waar, met veldopnames. Dat is ook méten. Meet verder op een aantal plekken concentraties, en laat het model dan los. Als boeren zich willen verantwoorden over hun stikstofverbruik, kan dat met een rekentool zonder modelleerposten.

De cijfers van Minas kun je als boer gebruiken om de stikstofefficiëntie van je bedrijf te berekenen: afvoer van melk en/of vlees, delen door aanvoer van kunstmest en krachtvoer. Dat is je efficiëntie en die knop kun je aan draaien. Hoe beter je efficiëntie, hoe minder verlies. In Europa is dit een bekend kengetal, de NUE (Nitrogen Use Efficiency). Er is een deskundigen commissie, de EU Nitrogen Expert Panel, die dit getal voor Europa monitort. De NUE is in Europa ongeveer dertig procent bij veebedrijven. Dat haalt Nederland makkelijk. Vrij Verbond begrijpt hoe goed Nederlandse boeren zijn, ze bevinden zich tussen de beste boeren van de wereld.

Politieke gevolgen

Met haar pleidooi voor meten in plaats van modelleren, zet Vrij Verbond de discussie over het stikstofbeleid op scherp. De partij streeft naar concrete verandering: minder bureaucratie, meer vertrouwen in de praktijk en een einde aan het “rekenbeleid” dat volgens hen de sector onnodig belemmert. Of de partij hiermee brede steun weet te verwerven, zal blijken in de komende verkiezingen. Eén ding is zeker: Vrij Verbond brengt een nieuw geluid op rechts: kritisch op gemodelleerde doelen in groene agenda’s zonder meteen conservatief te zijn en immigratie tot vijand te verklaren.

Conclusie

Met haar pleidooi voor het meten van stikstof in de werkelijkheid, gooit Vrij Verbond het roer radicaal om. De partij zet in op een praktische, transparante en eerlijke aanpak van het stikstofprobleem, waarin de realiteit centraal staat. Of deze methode een oplossing biedt voor het complexe stikstofvraagstuk, zal de toekomst uitwijzen. Maar dat het debat hiermee wordt verrijkt, staat buiten kijf.