Opinie: Haags briesje

Weg van de KDW

Positief nieuws eerst: de KDW - de gevreesde Kritische Depositiewaarde - wordt losgelaten. Geen magische getallen meer die de landbouw lam leggen, maar aandacht voor de staat van instandhouding van de natuur. Klinkt verantwoord, en dat is het ook.

De herziening van Natuur Doel Analyes (NDA’s) ondersteunt dit: eindelijk wordt inzichtelijk dat verslechtering van natuurwaarden lang niet altijd eenduidig is aan te tonen. Dit moet leiden tot beter zicht op de echte staat van de natuur en op betere beheerplannen met natuurherstel- en bronmaatregelen. Die laatste moeten sociaaleconomisch getoetst worden.

Maar dit betekent dan wel dat als de KDW-doelstellingen uit de wet gaan, dat daarvoor in de plek geen emissiereductiedoelstellingen worden opgenomen! Dat is als een potje ganzenbord: drie vakjes vooruit met de herziening van de NDA’s, maar terug naar start dankzij emissiereductiedoelstellingen van 42% - 46% in de wet.

Vergunningverlening

Ook positief is de invoering van de rekenkundige ondergrens van 1 mol. Juridische hardheid is vooralsnog onduidelijk, maar met invoering kunnen provincies in ieder geval handhaving van een groot deel van de PAS melders voor zich uit schuiven.

Een grote teleurstelling in het ‘Startpakket Nederland van het Slot’ is het ontbreken van de ‘significantiestroken’ die Agractie bepleitte. In plaats daarvan kiest het ministerie voor ‘bufferzones’ van 250 meter rondom stikstofgevoelige natuur. Dat lijkt hetzelfde maar is het niet. Agractie betwijfelt of met het aanwijzen van bufferzones de vergunningverlening buiten de zones weer op gang te brengen is. Dat zal o.a. afhankelijk zijn van de zwaarte van de maatregelen binnen de zones en of daarmee aan ‘additionaliteit’ wordt voldaan. Overigens blijft Agractie pleiten om bufferzones alsnog om te buigen naar significantiestroken, omdat we dan ook kunnen stoppen met Aerius.

NH₃ en NOₓ: geen boerenmix graag

Mocht de vergunningverlening buiten de bufferzones op gang komen, dan móet er een schot gezet worden tussen ammoniak (NH₃) en stikstofoxiden (NOₓ). Zonder strikte scheiding dreigt de landbouwsector stikstofruimte in te leveren aan betonmolens, asfaltcentrales en luchthavens. In beleidsjargon heet dat dan "externe saldering", in boerenjargon: leeggezogen worden. Externe saldering zonder scheiding tussen NH₃ en NOₓ vindt Agractie ronduit onaanvaardbaar.

Emissiereductie: realisme gevraagd

In het startpakket wordt voor de landbouw een reductiedoelstelling van 42-46 % genoemd. De vraag is of dit niet te hoog is, in het licht van mogelijke aanpassingen in de Aerius berekening van de droge depositie en in het licht van de aanpassing van NDA’s. Daarbij is de natuur niet te vangen in één drukfactor. Ook is het nemen van generieke maatregelen allesbehalve effectief gebleken met het oog op depositiewinst én om de luchtconcentratie ammoniak te laten dalen. Daarom dringen wij er bij de minister op aan om vooralsnog alleen no regret te maatregelen nemen.

Mest en water: traagheid is risico

Je zou denken dat investeren in fatsoenlijke oplossingen voor dierlijke mest - die er overigens gewoon zijn - bovenaan de prioriteitenlijst zouden staan. De minister wil wel een derogatie aanvragen, maar het tempo ligt lager dan bij een boerenprotest op de snelweg. Elke maand vertraging zet druk op een systeem dat al piept en kraakt. Daarnaast kan de minister ook niet-kwetsbare gebieden aanwijzen. Daar geldt de norm van 170 kg N uit dierlijke mest niet. Zolang plaatsingsruimte ontbreekt en het aanwijzen van niet-kwetsbare gebieden en de derogatie op zich laten wachten, stapelt de frustratie zich net zo snel op als de mest.

Inrichting landelijk gebied: nieuwe naam, oude zorgen

Het vervangen van het NPLG door het Plan Ruimte voor Landbouw en Natuur klinkt als een stap richting realistisch beleid. Maar zolang de ‘nationale koppen’ - oftewel Haagse regeldrift - in het plan blijven hangen, voelt het voor veel boeren als oude wijn in nieuwe zakken.

Doelsturing: goed idee, verkeerde invulling

Agractie ziet heus wel kansen in doelsturing. Mits goed uitgevoerd. Maar de huidige lijn is: “Hier is het doel, succes ermee.” Zonder beloning, zonder richtlijnen, zonder ruimte voor houdbare innovaties en vooralsnog zonder vergunning. Dan is investeren in je bedrijf als bouwen zonder blauwdruk: je kunt het proberen, maar het kost je meer dan het oplevert.

Conclusie: minister verdient steun; boeren willen investeren

Er is beweging, dat valt niet te ontkennen. Maar het gaat te langzaam, met teveel mist in de lucht. En met het kabinet in de lappenmand, verkiezingen op komst en politieke partijen die vooral in elkaar investeren - qua modder - wordt de boer geconfronteerd met stilstand met toekomstplannen op de plank.

Juist in die bestuurlijke storm verdient minister Wiersma steun. Niet om wat al gelukt is, maar om wat nog dringend nodig is: juridische duidelijkheid, tempo in de uitvoering en durf om keuzes te maken die de boer wél vooruit helpen. Want boeren staan klaar om te investeren. Nu de politiek nog.